ÜRİNER SİSTEM TAŞ TİPLERİ NELERDİR ?
Kimyasal yapılarına göre;
CaOxalat -CaFosfat – Strüvit ( Mg- Amonyum – Fosfat ) – Ürik asid – Sistin – Xantin
Radyoopasitelerine göre taşlar: (direkt röntgende görülebilirlilikleri)
CaFosfat – CaOxalat – Strüvit (radyoopakt)
Sistin (semiopakt)
Ürik asid – xantin (non opakt)
İDRARA YOLU TAŞLARINDA BULGU VE BELİRTİLER NELERDİR ?
A. Ağrı:
Böbrek ve idrar yollarının taş sancısına renal kolik adı verilir. Kolik ağrılarının özelliği çok şiddetli olması ve bir süre sonra azalması ancak yine bir süre sonra tekrarlamasıdır.. (Renal kalkülü olan hastalar da ağrı üriner obstrüksiyona bağlıdır.)
B. Hematüri (kanlı idrar yapma):
Hastalar genellikle ağrıya eşlik eden intermittan gross hemtüri veya arasıra çay renginde idrarla ( eski kanama ) başvururlar. Çoğu hastada en azından mikroskopik hematüri oluşur
C. Enfeksiyon:
MgNH4PO4 taşları demek infeksiyon taşları demektir. Proteus, pseudomonas, providencia,klebsiella ve sta. Enf’la birliktedir. Bütün taşlar obstruksiyon ve staza ikincil olarak enfeksiyonla birlikte olabilirler. İdrar Kültüründeki mikroba karşı spesifik antibiotikler yapılacak elektif işlemlerden önce verilmelidir.
AĞRI ÜRİNER SİSTEM TAŞLARIN YERİ HAKKINDA BİLGİ VEREBİLİR Mİ ?
Böbrek Pelvis :
1 cm den büyük renal pelvis taşları üretere geçişte tıkanmaya neden olacağı için şiddetli ağrı oluşturur. Ağrı böğür (flank) bölgesine (KVA) ve aynı taraf üst abdomene (karın) yayılır.
Üst ve Orta Üreter:
Üst üreter Taşları lomber (bel ) bölge ve flank’e yayılan ağrıya neden olurken, orta bölüm taşları karnın orta ve alt bölümünde ağrıya yol açar.
Distal (alt ) Üreter:
Alt üreter taşları erkekte testise ve kasığa, kadında genital organın dış dudaklarına (labia majora) yansıyan ağrıya neden olur.
İntralüminal ( mesaneni içinde seyreden üreter kısmı ) üreterdeki taşlar sistit, prostatit, üretrit, penis ucunda ağrı, frequency, urgency, dizüri, strangüri veya gross hematüri gibi sistizm semptomlarına yol açarak bu organların hastalıklarını taklit edebilir.
ÜRİNER SİSTEM TAŞ OLUŞUMUNDA RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR ?
1. Sosyoekonomik Faktörler:
Endüstriyel ülkelerde renal taş hastalığına daha sık rastlanır.
2. Diyet :
Doymuş, doymamış yağ asidleri, hayvansal proteinler artıp ; lifler, sebze proteini ve rafine edilmemiş karbonhidrat taş insidansını azaltabilir.
3. Meslek:
Dehidratasyona ( susuz kalmaya ) neden olabilen yüksek ısıda çalışanlarda ve fiziksel aktivitesi az olan işlerde çalışanlarda insidans artar.
4. İklim:
Sıcak iklim; özellikle Ürik asid taş insidansını (ihtimalini ) artıran dehidratasyona yol açabilir. Sıcak iklim aynı zamanda insanları daha fazla morötesi ışına maruz kalma ve vitD3 artışışına yol açar.Bu da barsaklardan Ca emilimini arttırır.
5. Aile Öyküsü:
Ailesinde taş öyküsü olanlarda üriner taş insidansı artar. Aile öyküsü bulunanlarda insidans olmayanlara göre 2 kat fazladır.
7. İlaç:
Anti hipertansif (triamteren) , Antaasid ( silika içeren) , Karbonik anhidraz inhibitörleri kullananlarda taş oluşma ihtimali artar.
ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞINDA TANI NASIL KONULUR ?
Fizik Muayene:
Renal kolikte ağrı şiddetlidir ve hasta postür (pozisyon ) değiştirerek ağrıyı azaltmaya çalışır. Sistemik bulgular taşikardi ( nabız sayısında artma ) , terleme ve bulantıdır. Bel bölgesine yapılan darbe şeklindeki muayenede çok şiddetli ağrı oluşur.
Tam idrar tahlilinde;
makroskopik ( gözle görülür ) veya mikroskopik hematüri ( kanama ) , infeksiyona ait bulgu olan lökositlerde artma ve halk arasında kum olarak söylenen kristallere rastlanabilir.
Radyoloji
Taş veya benzeri şikayetle gelen her hastaya idrar tahlili yaptırdıktan sonra ilk olarak direkt üriner sistem grafisi ( DUS) çekilmeli ve ayırıcı tanıyıda dikkate alarak tüm batın ultrasonografisi (US) yapılmalıdır. Bu iki tetkikle tam tanı konulamıyorsa ; boyalı maddeleri damardan vererek çekilen Ürografi ( IVP ) veya boyalı veya boyasız Bilgisayarlı Tomografi (CT) den faydalanılır.
ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞINDA ENDOSKOPİK CERRAHİ TEDAVİ ALTERNATİFLERİ NELERDİR ?
Perkütan nefrolitotomi – litotripsi ( böbrekteki taşın kapalı sistemle kırılması ve çıkartılması)
– Üreteroskopik litotripsi ( üreterdeki taşın kapalı sistemle kırılması ve çıkartılması)
– Sistolapaksi ( mesanedeki taşın kapalı sistemle kırılması ve çıkartılması)
Bütün endoskopik sistemlerde amaç minimal invaziv bir şekilde hastaya yaklaşmak ve olabilecek en kolay yolla hastanın problemini halletmektir. Burada giriş yolu neresi olursa olsun ( böbrek için böğürden küçük bir cilt kesisiyle veya mesane ve üreter için idrar yolu dış ağızı (üretra) ) kullanılan kırma enerjileri aynı olup (ultrasonik – elekrohidrolik – pnömotik – laser) aletlerde (sistoskop – üreteroskop – nefroskop) değişik ebatlarda olmak üzere oldukça benzer yapıdaki endoskoplardır.
ESWL NEDİR ? NASIL UYGULANIR ?
Tedavideki amaç odaklanan şok dalgalarının vucüttan geçip taşın üzerine geldiğinde onu fargmanlara ( küçük parçalara ) ayırmasıdır. Ortalama yarım saat kadar süren seanslarda 1000 – 4000 kadar şok dalgası atışı yapılır ve hastaların büyük çoğunluğu AGRI HİSSETMEZ Bazı hastalarda kişinin hassasiyetine bağlı olarak veya taşın büyüklük ve yerine göre taş kırılması esnasında ağrı oluşabilir, bu gibi durumlarda bile hastanın bayıltılmasına ve narkoz verilmesine gerek yoktur. Kas içine yapılacak ağrı kesici iğne yeterli olacak ve kırma işlemi yapılabilecektir.
Taş kırma tedavisi sırasında hasta kendindedir ve etrafındaki insanlarla konuşabilir. Taş kırma işlemi muayenehane veya poliklinik şartlarında yapıldığı için iş gücü kaybına yol açmaz . Kırma işleminin bitiminde hasta kendisi kalkıp giyinerek işine devam edebilecektir. Birinci kırma seansından sonra hekim hastasına bol su içmesini ve bol hareket etmesini öğütler. Daha sonra yaklaşık 3 gün ile 1 hafta sonrasında hasta kontrole çağırılır. Bu bir haftalık süreçte kişiye idrarını yaparken gözlemesi ve kum gibi parçacıklar dökeceği söylenir. Bu sürede hastanın ağrısı olması çok doğaldır. Şiddetli ağrı olduğunda lokal sıcak su tatbikatı ( termofor – buyot ) veya banyo küvetinin içine girip oturma hastaları rahatlatacaktır. Yine ağrı geçmezse ağrı kesici iğne veya fitil hekim kontrolünde yapılır.
ESWL UYGULANMASININ YAN ETKİLERİ VAR MIDIR ?
Usülüne uygun yapıldığında ESWL’nin pek komplikasyonu yoktur . Nadiren böbrekte kanama , ciltte kızarıklık , hipertansyon krizi ‘ne yol açabilir. Kısa dönemde ortaya çıkan böbrek fonksiyon değişiklikleri tamamiyle geçicidir. Kalıcı böbrek hasarı yapmaz. Güvenilir bir tekniktir. Hamilelerde uygulanmamalıdır.
ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞINDA AÇIK CERRAHİ UYGULAMALARI NELERDİR ?
Başlıca açık cerrahi metodları;
*pyelolitotomi (böbrek taşlarının pelvis renalisten alınması),
*nefrolitotomi (böbrek taşlarının böbrek parankimi açılarak çıkartılması),
*üreterolitotomi (üreterden taş alınması),
*sistolitotomi (Mesaneden Taş Çıkartılması)
ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞINDA KORUNMA METODLARI NELERDİR ?
KORUYUCU TEDAVİDE DOĞRULAR !!!
HASTA GÜNDE EN AZ 2 LT SIVI ALMALIDIR
HİÇ BİR GIDAYIO AŞIRI ŞEKİLDE TÜKETMEMELİDİR
BOL HAREKET ETMELİDİR
AŞIRI YENİLMEMESİ GEREKEN GIDALAR
*SÜT VE SÜT ÜRÜNNLERİ
*FINDIK FISTIK GİBİ KURU YEMİŞLER
*ÇİKOLATA
*ÇİLEK
*KOLALI İÇECEKLER
*ÇAY-KAHVE
Korunma metodlarına dikkat etmeyenlerde 5 yılda %50 nüks (yeniden taş oluşumu) görülür.